Chuyến thăm Gaza của ông Witkoff
Đặc phái viên của Donald Trump, ông Steve Witkoff, mới đây đã có chuyến công du trở lại Trung Đông, trong bối cảnh cộng đồng quốc tế ngày càng mất kiên nhẫn trước cuộc chiến dai dẳng và thảm họa nhân đạo ngày một trầm trọng ở Dải Gaza. Dù vẫn cần thêm thời gian để đánh giá toàn diện hiệu quả chuyến đi, ít nhất cho đến khi ông Witkoff báo cáo chính thức với Nhà Trắng, nhưng những gì chúng ta chứng kiến đến thời điểm này khó có thể mang lại nhiều hy vọng.
Áp lực ngày càng gia tăng đối với ông Trump nhằm ngăn chặn thảm họa nhân đạo tại Gaza, đặc biệt khi một bộ phận trong phe ủng hộ cốt lõi của ông cũng bắt đầu bày tỏ sự phẫn nộ. Ngay cả Nghị sĩ Marjorie Taylor Greene – người từng là đồng minh trung thành của ông Trump, cũng công khai gọi chiến dịch tại Gaza là một "cuộc diệt chủng".
Không phải ngẫu nhiên ông Witkoff được cử đến Israel vào thời điểm này.
"Ông ấy tới để nói chuyện với người dân hai bên và 'tìm hiểu sự thật’, Đại sứ Mỹ tại Israel Mike Huckabee, người đã cùng ông Witkoff tới thăm một điểm phân phối viện trợ ở Gaza cho biết.
Khung cảnh hiện tại ở Gaza khác xa so với chuyến thăm trước đó của ông Witkoff hồi tháng 5/2025. Khi ấy, người dân Gaza đối mặt với bom đạn nhưng chưa đến mức chết đói hoặc bị bắn khi cố gắng giành lấy nhu yếu phẩm.
Việc ông Netanyahu nới lỏng giới hạn nhân đạo vào tuần trước, cho phép viện trợ quốc tế được thả từ trên không, gần như là một sự thừa nhận ngầm rằng các chương trình GHF (Quỹ Nhân đạo Gaza) đã không mang lại hiệu quả như kỳ vọng. Một quan chức Liên Hợp Quốc tiết lộ hiện có khoảng 30 xe tải viện trợ được phép vào Gaza mỗi ngày. Dù con số này được xem là khả quan hơn so với mức trung bình chỉ 5 xe mỗi ngày trước đó, nhưng vẫn còn quá thấp so với nhu cầu lương thực cấp thiết của người dân Gaza. Các thủ tục thông quan phức tạp, quá trình phối hợp với Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) gặp nhiều trở ngại và các xe tải chở hàng thường xuyên bị từ chối nhập cảnh mà không có bất kỳ lời giải thích nào.
Một ngày sau, ông Witkoff gặp gỡ thân nhân các con tin Israel. Dù không có tuyên bố chính thức, các gia đình chia sẻ rằng phía Mỹ đề xuất một kế hoạch gồm ba điểm: trao trả toàn bộ con tin, giải giáp Hamas và kết thúc chiến sự. Nhưng nói dễ hơn làm.
Chỉ vài giờ sau khi thông tin được lan truyền, Hamas đã tung ra đoạn video ghi lại hình ảnh Evyatar David (24 tuổi) – một trong những con tin bị Hamas bắt giữ ngày 7/10, xuất hiện gầy gò và tiều tụy trong một đường hầm ở Gaza. Động thái này là lời đáp trả trực tiếp: Hamas bác bỏ yêu cầu giải giáp, trừ khi một nhà nước Palestine được thành lập.
Áp lực quốc tế
Yêu sách của Hamas rằng họ chỉ rút quân nếu một nhà nước Palestine độc lập được thành lập càng trở nên vững chắc sau khi hàng loạt đồng minh thân cận của Israel, trong đó có Anh, công bố kế hoạch công nhận Nhà nước Palestine. Diễn biến này mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, đặc biệt khi đặt trong bối cảnh lịch sử hơn một thế kỷ trước.
Vào tháng 11/1917, Ngoại trưởng Anh Arthur Balfour ban hành “Tuyên bố Balfour”, bày tỏ sự ủng hộ đối với việc thành lập "một quốc gia quê hương quốc gia người Do Thái" tại Palestine văn kiện này đã được phong trào phục quốc Do Thái ca ngợi như một bước ngoặt ngoại giao mang tính lịch sử. Giờ đây, hơn 100 năm sau, tuyên bố tương tự của Thủ tướng Anh Keir Starmer về việc sẽ công nhận nhà nước Palestine nếu không có lệnh ngừng bắn lại tạo ra những phản ứng trái ngược từ các quan chức Tel Aviv, đồng thời thể hiện sự thay đổi trong cách tiếp cận của London với vấn đề Trung Đông. Không ngạc nhiên khi tuyên bố ấy vấp phải phản ứng dữ dội từ chính quyền Israel.
Thủ tướng Netanyahu lẽ ra không nên bất ngờ trước tuyên bố của người đồng cấp Anh Keir Starmer. Lập trường của London đã được định hình rõ ràng trong suốt năm qua, khi liên tục kêu gọi Israel chấm dứt xung đột tại Gaza, đồng thời ngăn ngừa một thảm họa nhân đạo và nạn đói đang ngày càng trầm trọng.
Trong thời gian gần đây, Anh không phải bên duy nhất thể hiện lập trường cứng rắn về vấn đề Gaza. Ngay cả các tướng lĩnh quân đội Israel cũng đã cảnh báo Thủ tướng Netanyahu rằng chiến lược hiện tại sẽ không mang lại kết quả gì ngoài bế tắc.
Khi sự kiên nhẫn của Tổng thống Mỹ Donald Trump với Thủ tướng Netanyahu cũng dần cạn. Ông đã cử đặc phái viên Steve Witkoff tới Israel – một động thái được hiểu ngầm như lời cảnh báo: chớ nên mở rộng chiến sự và phải tăng cường viện trợ nhân đạo cho Gaza. Cho đến nay, nỗ lực đó vẫn được xem là một thất bại nghiêm trọng.
Tính đến nay, có 147 trong số 193 quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc đã công nhận một Nhà nước Palestine độc lập. Dù phần lớn chỉ mang tính biểu tượng, những tuyên bố này vẫn phản ánh rõ rệt nỗ lực ngày càng quyết liệt của cộng đồng quốc tế nhằm chấm dứt cuộc xung đột đã kéo dài gần hai năm qua tại Gaza.
Tuy nhiên, chính tính biểu tượng đó lại tạo nên một khung chính sách có tính hệ thống, được nhiều quốc gia phối hợp và ủng hộ. Khi 4 trong 5 thành viên thường trực Hội đồng Bảo an đều công khai ý định công nhận Palestine, Israel ngày càng rơi vào thế phụ thuộc. Kể từ khi Nhà Trắng đổi chủ, mối quan hệ đồng minh truyền thống giữa Washington và Tel Aviv không còn bằng phẳng, phần lớn do phong cách lãnh đạo có phần khó đoán của Tổng thống Trump.
Tình thế hiện tại đang ở trạng thái bế tắc nghiêm trọng. Chính phủ Israel, đặc biệt dưới thời Thủ tướng Benjamin Netanyahu, gần như đã từ bỏ hoàn toàn mô hình “hai nhà nước” vốn từng là nền tảng trong tiến trình hòa bình Trung Đông. Cùng lúc, Mỹ dưới thời ông Trump cũng cho thấy dấu hiệu rút lui khỏi vai trò quốc tế - một sự thay đổi rõ rệt so với chính sách đối ngoại kéo dài hàng thập kỷ của Washington.
Tuy nhiên, trong bức tranh ảm đạm ấy, có một chuyển biến đáng chú ý. Đó là sự nổi lên của vai trò các quốc gia Arab trong việc tái định hình cục diện. Lần đầu tiên, ba quốc gia Saudi Arabia, Qatar và Ai Cập, vốn có ảnh hưởng đáng kể đối với cả Hamas lẫn Israel, đã cùng ký tên vào một nghị quyết của Liên Hợp Quốc, kêu gọi Hamas giải giáp và trao lại quyền kiểm soát Gaza cho một chính quyền chuyển tiếp. Đây là một bước đi chưa từng có tiền lệ, thể hiện sự đồng thuận mới trong nội bộ thế giới Arab, cũng như nỗ lực kết thúc cuộc xung đột đã kéo dài gần hai năm qua ở Gaza.
Tuy nhiên, bất chấp những tín hiệu tích cực từ mặt trận ngoại giao, các nỗ lực hiện tại, bao gồm cả chuyến thăm của đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff, vẫn chưa đủ sức phá vỡ thế bế tắc. Các nhà lãnh đạo Anh và Pháp đều hiểu rằng giải pháp hai nhà nước không thể thành hiện thực chỉ bằng những tuyên bố mang tính biểu tượng. Dẫu vậy, loạt động thái này đã tạo nên áp lực ngoại giao đáng kể, từng bước góp phần đẩy cuộc chiến ở Gaza đến gần hồi kết.
