Theo Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam, quá trình cải cách tinh gọn này là cơ hội để khai phóng những tiềm năng to lớn về phát triển bền vững của Việt Nam. Để hiểu rõ hơn góc nhìn của UNDP về cuộc cải cách lịch sử của Việt Nam, Phóng viên VOV phỏng vấn bà Sabina Stein, Trưởng Phòng Quản trị và Tham gia của UNDP.
PV:Thưa bà, từ góc nhìn của UNDP, việc Việt Nam triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp từ ngày 1/7 sẽ mang lại những cơ hội phát triển nào cho các địa phương và người dân, đặc biệt trong việc thúc đẩy quản trị hiệu quả và phát triển bền vững?
Bà Sabina Stein: Chúng tôi tin rằng những cải cách này có thể thúc đẩy và khai phóng toàn bộ tiềm năng phát triển bền vững của Việt Nam. Mục tiêu của các cải cách là nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả và khả năng phản hồi của bộ máy quản lý nhà nước. Và đó, tất nhiên, là yếu tố then chốt của phát triển bền vững. Tôi muốn nhấn mạnh không chỉ đến hiệu quả, mà còn là khả năng phản hồi – phản hồi trước nhu cầu của các nhóm công dân đa dạng tại Việt Nam, bao gồm phụ nữ, người dân tộc thiểu số, và cư dân ở khu vực nông thôn. Cụ thể hơn, việc chuyển sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp hứa hẹn sẽ đơn giản hóa các thủ tục hành chính. Chẳng hạn, người dân và doanh nghiệp sẽ biết rõ hơn họ cần đến đâu để thực hiện các dịch vụ hành chính thiết yếu. Điều này mở ra cơ hội lớn để nâng cao hiệu quả của các dịch vụ công. Một số nghiên cứu của UNDP cho thấy, ví dụ như việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hay giấy phép xây dựng được quản lý ở cấp huyện trước đây chưa vận hành hiệu quả như mong đợi. Giờ đây, chúng ta có cơ hội cải thiện điều đó. Đồng thời, các dịch vụ sẽ được cung cấp gần hơn với người dân thông qua các chính quyền cấp xã mới.
PV: Việc tinh gọn bộ máy hành chính được kỳ vọng sẽ nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Theo bà, quá trình này cần chú trọng những yếu tố nào để đảm bảo quyền lợi thiết thực của người dân và doanh nghiệp?
Bà Sabina Stein: Cảm ơn bạn với câu hỏi rất hay, bởi đúng là không thể coi là đương nhiên rằng các cải cách này sẽ mang lại kết quả phát triển bền vững nếu chúng ta không có những điều kiện và yếu tố phù hợp. Tôi muốn nhấn mạnh ba yếu tố then chốt, đó là: năng lực và nguồn lực phù hợp trong các đơn vị chính quyền hành chính mới, công tác truyền thông, và cuối cùng là đổi mới sáng tạo.
Về năng lực và nguồn lực, các chính quyền cấp tỉnh mới – hình thành từ việc sáp nhập tỉnh – cũng như các chính quyền cấp xã mới, liệu họ có đủ nguồn lực tài chính và nhân lực cần thiết để thực hiện các trách nhiệm mới được giao không? Những trách nhiệm này không chỉ mở rộng về mặt địa lý mà còn mở rộng về chức năng hành chính. Vì vậy, điều quan trọng là phải bảo đảm đội ngũ nhân sự tại các chính quyền này có kỹ năng phù hợp và công chức hiểu rõ công việc cũng như phạm vi quyền hạn của mình. Đây là yếu tố then chốt.
Về truyền thông, cần có hai chiều: thông tin từ chính quyền địa phương xuống người dân, doanh nghiệp và ngược lại là chính quyền cũng cần tiếp nhận phản hồi từ khu vực tư nhân, từ người dân về trải nghiệm của họ với các cải cách. Chúng tôi khuyến nghị nên mở rộng các diễn đàn đối thoại công – tư liên quan đến cải cách, cũng như tăng cường các kênh truyền thông hướng tới người dân như: các buổi tiếp xúc cử tri, vai trò của hội đồng nhân dân, và cả mạng xã hội.
Và cuối cùng là đổi mới. Đây là yếu tố đặc biệt quan trọng trong bối cảnh có các đơn vị hành chính cấp xã mới: liệu họ có thể tiếp cận được các nhóm dân cư đa dạng không? Ứng dụng số hóa có thể giúp đẩy nhanh và cải thiện chất lượng dịch vụ đến mức độ nào? Với những xã nằm ở vùng sâu vùng xa, liệu có thể đổi mới bằng cách sử dụng các đơn vị hành chính lưu động hay không? Tôi cho rằng có rất nhiều cơ hội đổi mới để các dịch vụ thật sự đến được với người dân và doanh nghiệp.
PV:Trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh cải cách thể chế và tái cấu trúc bộ máy hành chính, nhiều ý kiến cho rằng đây cũng là một bước đột phá để cải thiện môi trường đầu tư, tăng niềm tin của nhà đầu tư và các đối tác quốc tế. Quan điểm của bà về nhận định này như thế nào?
Bà Sabina Stein: Có lẽ vẫn còn hơi sớm để khẳng định liệu các cải cách hành chính có thực sự giúp gia tăng niềm tin và sự quan tâm từ nhà đầu tư nước ngoài hay không. Đồng thời, hiện nay cũng còn khá nhiều bất định trong nền kinh tế toàn cầu. Tuy vậy, tôi cho rằng vẫn có rất nhiều điều mà các cơ quan quản lý có thể làm ngay bây giờ để chuẩn bị đón làn sóng đầu tư mới. Trong khuôn khổ các cải cách hành chính, các nhà quản lý cần cân nhắc xem: quy định nào có thể được gỡ bỏ? Làm thế nào để môi trường kinh doanh trở nên thân thiện và hấp dẫn hơn đối với nhà đầu tư nước ngoài? Vì thế, dù còn hơi sớm để đánh giá toàn diện, nhưng chúng ta đang đi đúng hướng – và cần tận dụng tối đa các cơ hội hiện có để tháo gỡ các rào cản về chính sách, qua đó thúc đẩy dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam.
PV:UNDP có kế hoạch hỗ trợ cụ thể nào – về kỹ thuật, tư vấn chính sách hay đào tạo – nhằm giúp Việt Nam thúc đẩy quá trình cải cách quản trị công trong bối cảnh mới, thưa bà?
Bà Sabina Stein: UNDP là đối tác truyền thống và luôn đồng hành cùng Chính phủ Việt Nam, và chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ trong quá trình triển khai bốn nghị quyết trụ cột – vốn tạo nên khung tổng thể cho tiến trình cải cách. Trong ngắn hạn, chúng tôi hy vọng sẽ tiếp tục thu thập dữ liệu về trải nghiệm của người dân đối với quản trị nhà nước. Có thể, các bạn đã quen thuộc với chỉ số PAPI của chúng tôi. Chúng tôi cho rằng chỉ số này càng trở nên quan trọng trong bối cảnh hiện nay, để có thể lắng nghe phản hồi từ người dân, cảm nhận của họ về những chuyển biến đang diễn ra.
Chúng tôi cũng đang hợp tác với Bộ Tư pháp và UNICEF để hỗ trợ quá trình chuyển đổi trong lĩnh vực tư pháp – một lĩnh vực cũng sẽ chịu tác động của việc chuyển sang mô hình chính quyền hai cấp. Chúng tôi hiểu rằng, nếu không có một hệ thống tư pháp hiệu quả và bao trùm – có khả năng đáp ứng nhu cầu của người dân và doanh nghiệp – thì quá trình phát triển cũng sẽ gặp khó khăn.
Cuối cùng, chúng tôi rất mong muốn hỗ trợ Chính phủ Việt Nam trong việc triển khai Nghị quyết 57 và tận dụng tối đa tiềm năng của chuyển đổi số. Điều này quay trở lại với vấn đề đổi mới sáng tạo mà tôi đã đề cập. Chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang nền tảng chính phủ điện tử cấp quốc gia. Chỉ vài ngày trước, chúng tôi đã chia sẻ kết quả đánh giá lần thứ ba cấp tỉnh về các nền tảng chính phủ điện tử – và đây sẽ tiếp tục là công việc mà chúng tôi đồng hành và hỗ trợ Chính phủ trong thời gian tới.
PV: Xin cảm ơn bà!
