Trả lời phỏng vấn phóng viên VOV, ông Cao Thanh Sơn, Chủ tịch Hội luật gia tỉnh An Giang cho rằng, trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên mới, việc sửa đổi hiến pháp là tất yếu, khách quan, phù hợp với xu thế phát triển, yêu cầu đổi mới đất nước.
PV: Thưa ông Cao Thanh Sơn, quan điểm của ông như thế nào về việc sửa đổi Hiến pháp lần này?
Ông Cao Thanh Sơn, Chủ tịch Hội luật gia tỉnh An Giang: Việc sửa đổi Hiến pháp lần này, có sửa đổi, bổ sung 8/120 điểm. Tập trung cho việc chủ trương của Đảng về sắp xếp tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị nhằm tạo cơ sở hiến định cho việc thực hiện cuộc cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy, khắc phục sự chồng chéo, trùng lắp trong tổ chức hoạt động của các đơn vị hành chính và chính quyền địa phương, xây dựng và nâng cao hệ thống chính trị, đáp ứng yêu cầu cải cách thể chế; yêu cầu nhiệm vụ phát triển kinh tế đất nước nhanh, bền vững. đặc biệt là chúng ta đang bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên hội nhập. Tập trung sửa đổi 2 nhóm. Nhóm thứ nhất là các quyết định liên quan đến MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị xã hội; Nhóm thứ 2 là các quy định liên quan đến mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Nhằm thể chế hoá kịp thời chủ trương của Đảng về tiếp tục đổi mới, sắp xếp bộ máy hệ thống chính trị và việc sửa đổi lần này, góp phần hoàn thiện thể chế pháp luật. Nếu thể chế tốt, thì thực thi pháp luật sẽ tốt, đem lại hiệu quả cao hơn. Khi bộ máy được sắp xếp tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả; sẽ là nguồn lực tốt nhất cho sự phát triển đất nước. Đây là ý nghĩa, cũng là tầm quan trọng của sửa đổi Hiến pháp lần này.
Trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên mới, việc sửa đổi Hiến pháp là tất yếu, khách quan, phù hợp với xu thế phát triển, yêu cầu đổi mới đất nước. Việc sửa đổi Hiến pháp phải dựa vào các cơ sở như:
Cương lĩnh của Đảng năm 2021, trong đó có nội dung rất đáng quan tâm là, xây dựng nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, gắn với tinh giản biên chế, nâng cao chất lượng và cơ cấu lại tổ chức cán bộ công chức, viên chức; xây dựng đội ngũ cán bộ đảng viên, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, người đứng đầu đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, gắn bó mật thiết với nhân dân, là những nhân tố có ý nghĩa quyết định thành công sự nghiệp xây dựng đất nước và bảo vệ Tổ quốc.
Nghị quyết đại hội lần thứ XIII của Đảng đã đề các mục tiêu rất rõ ràng đó là; Đến 2025, kỷ niệm 50 năm giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, đất nước phải phát triển công nghiệp theo hướng hiện đại, vượt qua mức thu nhập trung bình thấp. Đến năm 2030, kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng, nước ta phải là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao. Đến năm 2045, kỷ niệm 100 năm ngày thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hoà, nay là Nước Cộng hoà xã hội- Chủ nghĩa-Việt Nam, phấn đấu trở thành nước phát triển có thu nhập cao.
Nhiệm vụ trọng tâm, trong Đại hội lần thứ XIII có 6 nhiệm vụ trọng tâm. Nhiệm vụ đầu tiên đó là: tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng; xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN và hệ thống chính trị toàn diện trong sạch, vững mạnh; đổi mới phương thức lãnh đạo cầm quyền của Đảng; xây dựng tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả. Như vậy rõ ràng hiện nay, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp là đã đi vào trọng tâm là xây dựng tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.
Còn về chủ trương, Nghị quyết số 27, về tiếp tục xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới thì cũng đã nhận định: Tổ chức bộ máy nhà nước, hệ thống pháp luật còn một số bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Từ đó đặt ra nhiệm vụ trọng tâm là: Xây dựng tổ chức bộ máy nhà nước tinh gọn hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Kết luận số 121, ngày 24/1/2025, của BCH Trung ương, về tổng tổ kết Nghị quyết số 18, một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả cũng đã nhấn mạnh: trên cơ sở kế thừa kết quả đạt được sau 7 năm thực hiện Nghị quyết 18; nguyên nhân và bài học kinh nghiệm là tiếp tục đẩy mạnh cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy, xây dựng hoàn thiện, nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt động hệ thống chính trị, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của đất nước trong kỷ nguyên mới; Kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh, thịnh vượng của dân tộc. Cho nên, dựa vào 2 cơ sở đó, Bộ Chính trị đã đề ra nhiệm vụ là rà soát, sửa đổi một số Quyết định của Đảng, Hiến pháp, Pháp luật của nhà nước. Đây là cơ sở để ban hành Nghị quyết để mà sửa đổi một số điều của Hiến pháp 2013 là hết sức cần thiết, với những yêu cầu nhiệm vụ chính trị của đất nước trong thời kỳ mới.
PV: Vậy theo ông, việc sửa đổi Hiến pháp lần này tập trung sửa đổi 2 nhóm: Nhóm thứ nhất là liên quan đến MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị xã hội; Vậy cụ thể là sửa đổi, bổ sung những điều nào trong Hiến pháp? Và việc sửa đổi này có tác động như thế nào đến hoạt động của các tổ chức chính trị xã hội?
Ông Cao Thanh Sơn, Chủ tịch Hội luật gia tỉnh An Giang: Lần này sẽ sửa đổi, bổ sung điều 9 của Hiến pháp 2013. Cụ thể là đối với Công đoàn Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Hội CCB Việt Nam…là các tổ chức chính trị xã hội trực thuộc MTTQ Việt Nam. Được tổ chức và hoạt động thống nhất trong UB MTTQ Việt Nam, cùng với các tổ chức thành viên khác của mặt trận hiệp thương dân chủ phối hợp , thống nhất hành động dưới sự chủ trì của MTTQ Việt Nam. Dự thảo cũng quy định các tổ chức thành viên của mặt trận và các tổ chức xã hội khác hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp, Pháp luật, Điều lệ của MTTQ Việt Nam, điều lệ có tổ chức…Đó là những dự thảo quy định mới.
Trong đó đã khẳng định vị trí quan trọng không thể thay thế của Tổ chức Công đoàn Việt Nam trong quan hệ lao động; đại diện cho giai cấp công nhân, người lao động; chăm lo, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên công đoàn, người lao động….Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, sửa đổi Hiến pháp lần này được bổ sung thêm đó là: Đại diện người lao động của cấp quốc gia trong quan hệ lao động và quan hệ quốc tế về công đoàn.
Theo Hiến pháp 2013, trước đây các cơ quan Trung ương của tổ chức thành viên của mặt trận có quyền trình dự án luật trước Quốc hội; trình dự án Pháp lệnh trước Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. Nhưng dự thảo sửa đổi Điều 84, Hiến pháp 2013 là: xây dựng theo hướng chỉ quy định về quyền trình dự án luật trước Quốc hội; trình dự án Pháp lệnh trước Uỷ ban Thường vụ Quốc hội của Chủ tịch nước, Uỷ ban thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc, Uỷ ban Quốc hội, Chính phủ, Tòa án nhân dân Tối cao, Viện kiểm sát nhân tối cao, Kiểm toán nhà nước, Uỷ ban Trung ương MTTQ Việt Nam; mà không tiếp tục quy định quyền này cho các cơ quan trung ương của tổ chức thành viên MTTQ như trong hiến pháp 2013.
Như vậy là sau khi sắp xếp các cơ quan Trung ương, các tổ chức chính trị xã hội, các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở Trung ương vào MTTQ Việt Nam, Uỷ ban Trung ương MTTQ Việt Nam có nhiệm vụ tiếp nhận, tổng hợp các kiến nghị, các để xuất của các tổ chức chính trị xã hội, cũng như các tổ chức, thành viên khác của mặt trận; nghiên cứu xem xét và quyết định trình dự án luật, dự án pháp lệnh khi thấy cần thiết và khi có đủ điều kiện. Như vậy không làm thay đổi quyền, nghĩa vụ của các tổ chức này, mà chỉ làm tinh gọn lại, giảm bớt đầu mối và mang lại hiệu quả cao hơn.
Theo tôi việc thu gọn đầu mối là phù hợp. Tuy nhiên, các tổ chức này đang hoạt động trên cơ sở Hiến pháp và Pháp luật; có điều lệ riêng; nhưng nếu trở thành tổ chức trực thuộc MTTQ, thì câu chữ này phải nghiên cứu cho rõ hơn, để làm sao đảm bảo được tính độc lập trong việc hoạt động của các tổ chức chính trị này; nhưng cũng bảo đảm trong một hệ thống thu gọn đầu mối như là chủ trương đề ra, để bảo đảm được sự tinh gọn trong tổ chức bộ máy.
PV: Vậy còn nhóm thứ 2: Các quy định liên quan đến mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Vậy cụ thể là sửa đổi, bổ sung những điều nào trong Hiến pháp? Và việc sửa đổi này tạo cơ sở pháp lý như thế nào để việc sắp xếp tổ chức bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp; tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả?
Ông Cao Thanh Sơn, Chủ tịch Hội luật gia tỉnh An Giang: Tại điều 110 của hiến pháp 2013, thì quy định về đơn vị hành chính là hơn 10 đơn vị, với tên gọi khác nhau, với 3 cấp: tỉnh- huyện- xã. Sửa đổi điều này để Quy định tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Quy định này sẽ tạo điều kiện để tiếp tục cụ thể hoá mô hình đơn vị hành chính đó là chính quyền địa phương 2 cấp, tại Luật tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi, mà hiện nay đang được trình Quốc hội xem xét thông qua, tại kỳ họp thứ 9 này. Quy định có 2 loại: xã là đơn vị hành chính ở nông thôn, phường là đơn vị hành chính ở đô thị và có thêm đặc khu là đơn vị hành chính ở hải đảo. Hiện nay cũng có nhiều ý kiến đóng góp về điều khoản này, nội dung này. Nhiều ý kiến cho rằng chỉ quy định là địa phương 2 cấp, đó là cấp tỉnh và cấp dưới tỉnh thôi. Còn vấn đề quy định như là đặc khu như hải đảo, nên đưa vào luật chính quyền địa phương hoặc đưa vào văn bản.
Về hoạt động của chính quyền địa phương gồm có: HĐND và UBND được tổ chức ở đơn vị hành chính phù hợp đặc điểm là nông thôn, đô thị, hải đảo. Điều đó nó phù hợp với điều kiện kinh tế-xã hội của từng vùng miền.
Về nhiệm vụ quyền hạn thì được xác định trên cơ sở phân định thẩm quyền giữa cơ quan nhà nước ở trung ương và địa phương và chính quyền địa phương cùng cấp. Còn những quy định khác cơ bản vẫn giữ nguyên các quy định về tổ chức, nguyên tắc tổ chức và chế độ làm việc của HĐND, UBND cấp tỉnh và xã như Hiến pháp năm 2013.
Tuy nhiên, có một nội dung cần quan tâm trong việc sắp xếp chính quyền địa phương đó là vấn đề chất vấn của HĐND cần là rõ. Tại khoản 2, điều 115, của, Hiến pháp 2013, đang quy định đại biểu HĐND là có quyền chất vấn Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND cấp huyện và cấp tỉnh. Thì tới đây, kết thúc hoạt động của cấp huyện, sẽ không còn tổ chức TAND, VKSND cấp huyện nữa; mà thay bằng TAND, VKSND khu vực, không gắn với đơn vị hành chính cụ thể, nên không có HĐND ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn.
Tuy nhiên, theo tôi, không vì lý do là không còn cấp huyện, mà chúng ta bỏ đi việc không chất vấn Chánh án và VKSND. Theo thôi thì vẫn giữ nguyên quyền chất vấn này, để bảo đảm được cái quyền của đại biểu, dù tổ chức Toà án có tổ chức theo khu vực nào đó, khi có những vấn đề cần thiết, đại biểu HĐND vẫn có quyền chất vấn.
PV: Xin cám ơn ông đã dành thời gian tham gia cuộc trao đổi này.
