Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Vũ Chiến Thắng cho biết, Việt Nam hiện có khoảng 53 triệu lao động từ 15 tuổi trở lên, trong đó gần 24,7 triệu là nữ giới. Tỷ lệ thất nghiệp tuy ở mức thấp (2,24%) nhưng chất lượng nguồn nhân lực vẫn còn là thách thức lớn. Tỷ lệ lao động có bằng cấp, chứng chỉ chỉ đạt khoảng 28,3%, thấp hơn nhiều so với một số nước trong khu vực như Singapore (50-60%), Malaysia (40-50%) và Thái Lan (30-45%).
Theo Thứ trưởng, trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng, Việt Nam đang phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường lao động khu vực và toàn cầu. Các yêu cầu về kỹ năng, ngoại ngữ và chứng chỉ lao động quốc tế ngày càng khắt khe, đòi hỏi nỗ lực đồng bộ từ chính sách đến thực tiễn.
“Là thành viên chủ động, tích cực và có trách nhiệm trong ASEAN, Việt Nam đang triển khai đồng bộ nhiều chính sách nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và hội nhập hiệu quả hơn vào thị trường lao động khu vực. Trong đó có việc hoàn thiện thể chế, nâng cao chất lượng đào tạo và bồi dưỡng kỹ năng, tăng cường hợp tác khu vực và quốc tế, thúc đẩy thực hiện các Thỏa thuận về công nhận lẫn nhau, cũng như áp dụng Khung trình độ quốc gia theo 8 bậc của ASEAN”, Thứ trưởng Vũ Chiến Thắng nhấn mạnh.
Thứ trưởng cũng cho biết thêm, Việt Nam đang tích cực thực hiện các cam kết khu vực trong lĩnh vực lao động, với nhiều sáng kiến được đánh giá cao như: xây dựng và triển khai Tuyên bố ASEAN về phát triển nguồn nhân lực trong bối cảnh mới; hướng dẫn lồng ghép giới trong chính sách lao động; nghiên cứu hỗ trợ lao động di cư quay trở về tái hòa nhập thị trường lao động...
Những nỗ lực này đang góp phần tạo ra bước chuyển biến căn bản, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời gia tăng khả năng cạnh tranh của lực lượng lao động Việt Nam trên trường khu vực và quốc tế.
Tại hội thảo, vấn đề di cư lao động trong nội khối ASEAN có xu hướng ngày càng tăng cũng được đề cập đến.
Thứ trưởng Vũ Chiến Thắng cho hay, lao động di cư nội khối là một đặc điểm quan trọng của thị trường lao động ASEAN. Theo các báo cáo của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) và Ban Thư ký ASEAN, xu hướng này đang ngày càng gia tăng trong những năm gần đây. Hiện có khoảng 10 triệu lao động di cư đang sinh sống và làm việc tại các nước ASEAN.
Lao động di cư không chỉ góp phần quan trọng vào nền kinh tế chăm sóc của các nước trong khu vực mà còn đảm nhận nhiều công việc mà lao động bản địa không đáp ứng hoặc không muốn làm. Họ giúp giảm áp lực cho hệ thống chăm sóc trong nước và mang theo các kỹ năng, kinh nghiệm mới.
“Tuy nhiên, lực lượng này vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức, từ điều kiện làm việc thiếu bảo đảm đến việc chưa được hưởng đầy đủ quyền lợi cơ bản. Do đó, cần có các chính sách phù hợp để bảo vệ quyền lợi của lao động di cư, bảo đảm môi trường làm việc an toàn và công bằng”, Thứ trưởng Vũ Chiến Thắng nhấn mạnh.
Đảm bảo người dân ASEAN có việc làm
Chia sẻ tại hội thảo, bà Hà Thị Minh Đức - Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế khẳng định vai trò của Hội nghị Bộ trưởng Lao động ASEAN (ALMM) như một nền tảng quan trọng giúp các quốc gia thành viên phối hợp xây dựng chính sách, thúc đẩy sáng kiến cải thiện điều kiện lao động và phát triển kinh tế chăm sóc.
Giai đoạn 2020-2025, ASEAN cam kết chuẩn bị lực lượng lao động cho tương lai việc làm, với các văn kiện quan trọng như: Đồng thuận ASEAN về bảo vệ và thúc đẩy quyền của lao động di cư (2017); Tuyên bố ASEAN về thúc đẩy việc làm xanh vì công bằng và tăng trưởng bao trùm (Malaysia, 2018); Tuyên bố về tương lai việc làm trong bối cảnh công nghệ (Singapore, 2019); Tuyên bố về phát triển nguồn nhân lực cho thế giới việc làm đang đổi thay và Lộ trình thực hiện (Việt Nam, 2020).
Tại Việt Nam, các nội dung hợp tác tập trung vào nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh của lực lượng lao động, thúc đẩy việc làm bền vững, tăng cường an sinh xã hội và cải thiện quan hệ lao động. Một số hoạt động ưu tiên gồm: lồng ghép bình đẳng giới vào chính sách lao động; thúc đẩy hợp tác liên ngành về an sinh xã hội; đánh giá sự tương thích giữa pháp luật lao động trong khu vực.
Theo bà Hà Thị Minh Đức, trong bối cảnh thế giới đầy biến động như cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, xung đột vũ trang, gián đoạn chuỗi cung ứng và già hóa dân số tại các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, Đức, Séc..., nhu cầu tiếp nhận lao động có xu hướng gia tăng. Trước tình hình đó, ASEAN đang xây dựng Chương trình công tác cho giai đoạn 2026-2030, với mục tiêu đảm bảo người dân có việc làm, có năng suất, lực lượng lao động có khả năng cạnh tranh và thích ứng với yêu cầu công việc mới, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống toàn dân.
Nhu cầu về nhân lực trong lĩnh vực chăm sóc - từ chăm sóc người cao tuổi, trẻ em đến người bệnh ngày càng tăng, đặt áp lực lớn lên hệ thống an sinh xã hội và đòi hỏi phân bổ nguồn lực hợp lý, bền vững. Đáng lưu ý, phần lớn gánh nặng chăm sóc hiện vẫn do phụ nữ đảm nhận, đặc biệt trong gia đình.
Thực tế này cho thấy cần một cách tiếp cận toàn diện hơn đối với nền kinh tế chăm sóc, nhằm khai thác hiệu quả lực lượng lao động trong lĩnh vực này, trong đó lao động di cư tiếp tục đóng vai trò then chốt.
Thông qua hội thảo, Việt Nam một lần nữa khẳng định vai trò là thành viên năng động, có trách nhiệm trong ASEAN, chủ động đóng góp vào tiến trình xây dựng một Cộng đồng ASEAN gắn kết, phát triển toàn diện và thích ứng hiệu quả trước những biến động không ngừng của thị trường lao động khu vực và toàn cầu.
