Sáng 23/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, các đại biểu Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật. Đây được coi là một giải pháp cần thiết nhằm tháo gỡ điểm nghẽn thể chế, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn hiện nay.
Cơ chế đặc biệt, một “toa tàu tốc hành” cần bắt kịp
Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Trà Vinh) cho rằng tên gọi hiện tại của dự thảo nghị quyết còn mang tính mô tả, chưa làm rõ tính chất tạm thời và đặc thù. Theo ông, cụm từ "xử lý khó khăn, vướng mắc" dễ gây hiểu lầm đây chỉ là một hoạt động hành chính sự vụ, trong khi bản chất là một cơ chế pháp lý linh hoạt, được thiết kế nhằm ứng phó kịp thời với thực tiễn.
Từ đó, ông Bình kiến nghị đổi tên nghị quyết thành “Nghị quyết về cơ chế tạm thời xử lý vướng mắc trong quy định pháp luật”, đồng thời bổ sung các quy định về chế tài trách nhiệm đối với các cơ quan, đơn vị không thực hiện hoặc thực hiện không nghiêm túc công tác rà soát, kiến nghị sửa đổi. Ngoài ra, cần công khai danh mục văn bản pháp luật đang được xem xét để tăng tính minh bạch và tạo điều kiện cho người dân, doanh nghiệp góp ý.
Đồng tình với các nội dung của dự thảo, đại biểu Lê Xuân Thân (đoàn Khánh Hòa) nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cho phép chính quyền địa phương được ban hành các cơ chế xử lý vướng mắc phát sinh từ thực tiễn, đặc biệt khi nhiều chồng chéo, mâu thuẫn pháp lý không chỉ xuất phát từ Trung ương mà còn từ cấp tỉnh, thành phố.
Ông đề nghị bổ sung cơ chế để HĐND và UBND cấp tỉnh có thể chủ động kiến nghị hoặc ban hành quyết định xử lý các vướng mắc tại địa phương.
Đại biểu Nguyễn Thị Thủy (đoàn Bắc Kạn) nêu bật tính cấp thiết của nghị quyết trong bối cảnh Việt Nam đang đặt mục tiêu trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045, một hành trình đầy áp lực mà “không thể để lỡ cơ hội chỉ vì những điểm nghẽn pháp luật”.
“Chúng ta chỉ còn 6 tháng nữa để thực hiện mục tiêu tháo gỡ căn bản các điểm nghẽn pháp luật theo yêu cầu của Bộ Chính trị trong năm 2025”, bà Thủy nhấn mạnh và đề nghị nghị quyết cần có hiệu lực ngay sau khi được thông qua.
Về phạm vi áp dụng, bà Thủy đồng tình với ý kiến cho rằng nghị quyết không nên được áp dụng đối với các lĩnh vực liên quan đến quyền con người, hình sự, tư pháp... bởi đây là “những vấn đề liên quan đến sinh mệnh chính trị của con người”.
“Không thể để lỡ cơ hội phát triển chỉ vì vướng mắc thể chế. Thời gian dành cho mỗi quyết sách là rất ngắn. Nếu không có cơ chế đặc biệt thì khó đảm bảo tiến độ đề ra”, đại biểu Thủy nhấn mạnh.
Đặc biệt, bà đề nghị làm rõ 2 khái niệm miễn trách nhiệm và loại trừ trách nhiệm, đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết để tránh áp dụng tùy tiện.
Bà cũng kiến nghị nghị quyết cần có hiệu lực ngay sau khi được Quốc hội thông qua, đồng thời giới hạn rõ phạm vi áp dụng, tránh điều chỉnh các lĩnh vực nhạy cảm như quyền con người, hình sự, tố tụng. Đối với quy định về miễn trách nhiệm, đại biểu đề nghị làm rõ tiêu chí và giao Chính phủ hướng dẫn cụ thể để đảm bảo thống nhất khi triển khai.
Cần thiết thể chế hóa cơ chế thí điểm lập pháp
Đại biểu Hà Sỹ Đồng (đoàn Quảng Trị) bày tỏ đồng tình cao với việc ban hành nghị quyết. Ông cho rằng đây là bước đi hợp lý, kịp thời, đúng thẩm quyền theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Việc chậm xử lý các vướng mắc, theo ông, đã gây cản trở lớn cho đầu tư công, sản xuất kinh doanh, chuyển đổi số và cải cách hành chính.
“Cần quy định rõ thời hạn áp dụng nghị quyết, tránh kéo dài không cần thiết. Đồng thời đề xuất danh mục luật cần sửa đổi để Quốc hội giám sát và Chính phủ có kế hoạch thực hiện cụ thể”, đại biểu Đồng đề nghị.
Đại biểu cũng kiến nghị Quốc hội xem xét thể chế hóa cơ chế sandbox lập pháp – tức là cho phép áp dụng linh hoạt cơ chế đặc biệt trong phạm vi kiểm soát, có giám sát, đánh giá định kỳ. Đây cũng là một định hướng đã được đề cập trong Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị.
Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Anh Trí (đoàn Hà Nội) nhấn mạnh vai trò của chuyên gia trong quá trình xây dựng luật. Ông cho rằng cần mời các chuyên gia giỏi, có kinh nghiệm thực tiễn để trực tiếp tham gia soạn thảo, góp phần nâng cao chất lượng và tính khả thi của các văn bản pháp luật ngay khi ban hành để không phải sửa đi sửa lại, mất thời gian mà hiệu quả không cao.
Không thể chậm trễ trong tháo gỡ điểm nghẽn pháp luật
Tiếp thu ý kiến, giải trình những kiến nghị của đại biểu Quốc hội nêu, Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, việc đổi tên Nghị quyết để phản ánh đúng bản chất là một cơ chế pháp lý tạm thời, linh hoạt.
“Như đại biểu Thạch Phước Bình (Trà Vinh) đề xuất, tên gọi nên là “Nghị quyết về cơ chế tạm thời xử lý vướng mắc trong quy định pháp luật” để làm rõ phạm vi áp dụng và tránh nhầm lẫn với các cơ chế lâu dài.
Thứ hai, nhiều đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc tính hợp hiến, thống nhất pháp luật, như đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Bắc Kạn) và đại biểu Nguyễn Thị Sửu. Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đã ghi nhận và cho biết “chúng tôi xin tiếp thu, bản tiếp thu đã nêu rất rõ”. Đồng thời, Bộ trưởng cũng thống nhất với nguyên tắc công khai, minh bạch như đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) nêu”, Bộ trưởng nói.
Về cơ chế miễn trách nhiệm, Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, ông đồng tình với quan điểm cần quy định rõ ràng, chặt chẽ, tránh bị lợi dụng.
“Việc này đại biểu Nguyễn Thị Thủy đã đề xuất giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết nội dung này. Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Tư pháp, “hiện chưa có văn bản nào giao Chính phủ quy định chi tiết về miễn trách nhiệm”, do đó cần cân nhắc mức độ cụ thể trong nghị quyết”, Bộ trưởng cho hay.
Thứ tư, về tổ chức thực hiện, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh khẳng định sẽ có kế hoạch chi tiết để triển khai ngay sau khi nghị quyết được ban hành. Trong đó yêu cầu tất cả các bộ, ngành, địa phương tiến hành rà soát và báo cáo trước ngày 30/7/2025.
Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho rằng, thời gian để hoàn thành các mục tiêu của Nghị quyết 66 chỉ còn vài tháng. Nếu không có một cơ chế linh hoạt, đặc biệt để tháo gỡ nhanh các rào cản thể chế, chúng ta khó có thể đạt được mục tiêu trở thành nước phát triển vào năm 2045 như Đảng ta đã xác định. Vì vậy, đề nghị Quốc hội sớm thông qua nghị quyết này và cho phép có hiệu lực ngay sau khi được thông qua.
