Dự thảo Thông tư đang nhận về nhiều chú ý từ các chuyên gia giáo dục, giáo viên và phụ huynh, học sinh. Thầy Trần Mạnh Tùng, giáo viên Toán tại Hà Nội cho biết, theo quy định cũ trước đây tại Thông tư 12, Điều 42 quy định học sinh vi phạm khuyết điểm trong quá trình học tập, rèn luyện có thể được khuyên răn hoặc xử lý kỉ luật theo các hình thức sau đây: phê bình trước lớp, trước trường; Khiển trách và thông báo với gia đình; Cảnh cáo ghi học bạ; Buộc thôi học có thời hạn.
Còn Thông tư 32 hiện hành quy định, học sinh vi phạm khuyết điểm trong quá trình học tập, rèn luyện được giáo dục hoặc xử lý kỷ luật theo các hình thức sau đây: Nhắc nhở, hỗ trợ, giúp đỡ trực tiếp để học sinh khắc phục khuyết điểm; Khiển trách, thông báo với cha mẹ học sinh nhằm phối hợp giúp đỡ học sinh khắc phục khuyết điểm; Tạm dừng học ở trường có thời hạn và thực hiện các biện pháp giáo dục khác theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Theo quy định này, học sinh bị tạm dừng học ở trường nhưng nhà trường vẫn có trách nhiệm giáo dục, dạy học cho học sinh. Với dự thảo Thông tư vừa ban hành, không còn hình thức kỷ luật tạm dừng học có thời hạn với học sinh vi phạm kỷ luật.
Nhiều quốc gia hướng tới kỷ luật tích cực vẫn duy trì hình thức đình chỉ học tập
Đối chiếu với quy định một số nước trên thế giới, thầy Trần Mạnh Tùng cho biết, tại Trung Quốc, có các hình thức kỷ luật học sinh như cảnh cáo, đình chỉ, buộc thôi học.
Tại Nhật Bản, học sinh phạm lỗi có thể bị nhắc nhở, kiểm điểm, cảnh cáo, đình chỉ học, đuổi học. Tại Mỹ, hình thức kỷ luật cũng gồm: nhắc nhở, cảnh cáo, đình chỉ, lao động công ích, đuổi học. Hàn Quốc có hình thức nhắc nhở, cảnh cáo, đình chỉ, đuổi học. Singapore cũng nhắc nhở, cảnh cáo, giam giữ (tại trường), đình chỉ, buộc chuyển trường, đuổi học với những học sinh vi phạm kỷ luật.
Tại các nước châu Âu như Phần Lan, nhà trường cũng áp dụng hình thức nhắc nhở, cảnh cáo, giam giữ (tại trường), đình chỉ, cải tạo, hay tại Anh là nhắc nhở, cảnh cáo, đình chỉ, đuổi học.
“Giáo dục các quốc gia trên đều hướng đến “kỷ luật tích cực” song vẫn còn hình thức đình chỉ học tập có thời hạn, từ vài ngày đến vài tháng, có những nước vẫn còn hình thức đuổi học”, thầy Tùng nói.
Giáo viên này cũng ủng hộ nguyên tắc cơ bản của kỷ luật tích cực đối với học sinh được các nước đang áp dụng và hiện một số trường học của Việt Nam cũng đã và đang áp dụng là tôn trọng và giữ gìn phẩm giá của học sinh, không dùng phạt thể chất, nhục mạ hay hạ thấp nhân phẩm, giao tiếp tôn trọng, lắng nghe ý kiến học sinh; Tập trung vào hành vi, không phán xét con người, phân biệt rõ hành vi sai và cá nhân học sinh, giúp học sinh nhận ra hành vi sai và hậu quả của nó.
Đặc biệt, trong kỷ luật tích cực cũng tập trung vào dạy kỹ năng thay vì chỉ phạt lỗi. Theo đó, cần hướng dẫn học sinh các kỹ năng như tự kiểm soát, giải quyết xung đột, giao tiếp hiệu quả, biết chịu trách nhiệm, xây dựng thói quen tốt, hành vi tích cực.
Tạo môi trường an toàn, hỗ trợ và nhất quán như thiết lập quy tắc rõ ràng, công bằng và áp dụng nhất quán, giáo viên và học sinh cùng tham gia xây dựng nội quy. Kỷ luật tích cực cũng khuyến khích và công nhận hành vi tích cực, khen thưởng, động viên thay vì chỉ trừng phạt, sử dụng lời khen cụ thể để củng cố hành vi tốt. Giải quyết vấn đề dựa trên hợp tác và thảo luận, thay vì áp đặt, khuyến khích học sinh tham gia giải quyết mâu thuẫn và sửa sai; Thực hiện các cuộc họp hòa giải, trao đổi để tìm cách khắc phục.
Đặc biệt, với hình thức kỷ luật tích cực, cần phát triển ý thức trách nhiệm cá nhân và cộng đồng, học sinh được khuyến khích chịu trách nhiệm về hành vi của mình, phát triển tinh thần giúp đỡ, tôn trọng người khác.
Các hình thức kỷ luật tích cực còn hướng đến sự thay đổi lâu dài và phát triển toàn diện, mục tiêu là giúp học sinh trở thành người tự giác, tự tin, có kỹ năng sống tốt, kỷ luật là một phần của quá trình giáo dục, không chỉ là phản ứng tức thời với vi phạm.
Thầy Trần Mạnh Tùng cho rằng, nhiều nghiên cứu trên thế giới đã chứng minh, trong giáo dục cần có kỷ luật nghiêm khắc như đình chỉ học sinh trong những hình huống nghiêm trọng hoặc cực kỳ nghiêm trọng. Tuy nhiên, cũng cảnh báo về việc áp dụng quá mức hoặc sai cách sẽ gây hại cho học sinh và hiệu quả học tập, bởi vậy cần có sự cân bằng giữa trừng phạt và hỗ trợ giáo dục.
Lo ngại học sinh "nhờn thuốc"
Giáo viên này lo ngại rằng, nếu Việt Nam bỏ hoàn toàn hình thức đình chỉ học sinh, dù với mục đích nhân văn, vẫn tiềm ẩn nhiều hệ quả tiêu cực cả về mặt quản lý nhà trường lẫn sự phát triển hành vi của học sinh. Trong đó có vấn đề giảm tính răn đe và kỷ cương trong trường học. Bởi không có biện pháp kỷ luật mạnh tay, học sinh có hành vi vi phạm nghiêm trọng như đánh nhau, mang hung khí, xúc phạm giáo viên, rủ rê hút thuốc, quấy rối... có thể không thấy hậu quả trực tiếp, dẫn đến gia tăng tái phạm hoặc lan truyền hành vi xấu.
Liều thuốc nặng nhất là “viết bản kiểm điểm” sẽ rất nhanh chóng sẽ bị "nhờn thuốc" và vi phạm sẽ tiếp tục tăng. Thực tế cho thấy hiện nay, với những lỗi nhẹ, có những học sinh đã có cả tập dày bản kiểm điểm nhưng cũng chưa có bất cứ cải thiện nào. Bên cạnh đó, các học sinh khác có thể cảm thấy thiếu công bằng, dẫn đến mất niềm tin vào hệ thống kỷ luật của nhà trường.
“Bỏ đình chỉ học sinh không còn là giáo dục mà là đang buông lỏng. Tại Việt Nam, điều kiện đầu tư cho giáo dục còn hạn chế, số lớp đông, sĩ số đông, nhân lực mỏng... Nếu kỷ luật "dễ dãi" như vậy thì công tác dạy học sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, thậm chí là ... bó tay.
Nếu không thể loại học sinh có hành vi đe dọa an toàn người khác ra khỏi môi trường lớp học một thời gian, giáo viên và học sinh khác có thể cảm thấy lo sợ, căng thẳng khi học chung. Một số giáo viên có thể bỏ qua vi phạm, hoặc mất động lực làm việc vì thấy nhà trường thiếu công cụ hỗ trợ họ xử lý học sinh cá biệt. Nề nếp không tốt sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc học tập và rèn luyện của học sinh. Nếu sự việc kéo dài, nhiều người sẽ thấy sợ, không dám làm giáo viên.
Đặc biệt, nếu bỏ hình thức tạm đình chỉ học sinh có thời hạn sẽ thiếu thời gian để can thiệp sâu, riêng biệt, bởi đây chính là cách tạo khoảng thời gian "tạm ngắt" để các em suy nghĩ về hành vi của mình, nhà trường và gia đình có thời gian họp bàn hướng hỗ trợ cụ thể. Hay chuyên viên tâm lý, quản lý học sinh có thể can thiệp cá nhân. Nếu không có đình chỉ, học sinh vẫn đi học bình thường mà không có cơ chế "tạm dừng" để xử lý nội tâm hay điều chỉnh hành vi”, thầy Tùng cho ngại.
Bên cạnh đó, thầy Trần Mạnh Tùng cũng băn khoăn về việc khó xử lý học sinh có hành vi bạo lực, nguy hiểm nếu không có biện pháp đình chỉ sẽ khiến trường bị động, chỉ còn lại những hình thức mang tính “giáo dục nhẹ” không phù hợp với mức độ vi phạm. Điều này cũng đổ dồn áp lực sang giáo viên chủ nhiệm và nhân viên tâm lý, nhất là khi số lượng học sinh vi phạm tăng.
Việc không có hình thức đình chỉ sẽ gửi tín hiệu rằng vi phạm nghiêm trọng không bị xử lý nghiêm túc, làm xói mòn văn hóa kỷ luật và nề nếp. Học sinh tốt có thể cảm thấy thất vọng, giảm động lực vì thấy nỗ lực tuân thủ nội quy không được bảo vệ.
Từ những phân tích trên, thầy Tùng cho rằng, không nên bỏ hình thức đình chỉ học sinh. Việc áp dụng các quy định như Thông tư 32 hiện nay với hình thức tạm dừng học có thời hạn, nhà trường vẫn có trách nhiệm giáo dục, dạy học cho học sinh, đẩy mạnh áp dụng kỷ luật tích cực trong trường học và trong gia đình đã đầy đủ và nhân văn.
Cô Nguyễn Lan Phương, giáo viên Ngữ văn tại Hà Nội cũng cho rằng, nên bãi bỏ hình thức đuổi học học sinh, nhưng cần duy trì việc tạm đình chỉ học tập trong một thời gian nhất định.
“Tại các nhà trường nhiều học sinh vi phạm khuyết điểm, mắc các lỗi nghiêm trọng nhiều lần như liên quan đến bạo lực học đường… thường xuyên viết bản kiểm điểm, mời phụ huynh đến trường phối hợp giáo dục, nhưng đều không có nhiều thay đổi. Với những lỗi nghiêm trọng vẫn rất cần những hình thức kỷ luật nghiêm khắc.
Cần hiểu rằng tạm đình chỉ học tập có thời hạn không phải đẩy các em ra khỏi môi trường giáo dục, mà trong thời gian đó, nhà trường và gia đình vẫn phối hợp giáo dục, dạy bảo các em. Đó cũng là khoảng thời gian các em nhận được sự tư vấn từ chuyên gia tâm lý học đường, hay đơn giản là có khoảng trống để nhìn lại hành vi của mình”, cô Phương nói.
