Trên tinh thần "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm", Chính phủ dự kiến có 1.248 nhiệm vụ, thẩm quyền được các bộ ngành phân định thẩm quyền cho chính quyền địa phương hai cấp. Trong đó, cấp xã tiếp nhận 1.060 nhiệm vụ, quyền hạn.
Trả lời Báo Điện tử VTC News, TS Nguyễn Tiến Dĩnh, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, cho biết, ba Chương trình tổng thể cải cách hành chính Nhà nước (2001; giai đoạn 2011-2020; giai đoạn 2021-2030) đều đặt ra vấn đề phân cấp, phân quyền.
"Lần này gắn với cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy và tinh giản biên chế thì việc phân cấp, phân quyền đặt ra mạnh hơn. Thể hiện ở việc Quốc hội đang bàn để sửa Luật Tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp, đồng thời một lần nữa tăng cường phân cấp, phân quyền để nâng cao hiệu lực, hiệu quả", ông Dĩnh nói.
Ông Dĩnh thông tin, khi chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương từ ba cấp sang hai cấp sẽ giao chính quyền địa phương cấp xã thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện và cấp xã hiện nay. Đồng thời tỉnh sẽ phân cấp tiếp cho xã và đẩy mạnh phân quyền từ Trung ương cho cấp tỉnh.
Bên cạnh đó, các bộ ngành đang xây dựng 28 nghị định của Chính phủ về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền với 1.248 nhiệm vụ, quyền hạn cần phân cấp, phân quyền giữa Trung ương và địa phương.
"Cơ bản ở đây là phân quyền; nghĩa là quyền mà địa phương được làm. Còn phân cấp nghĩa là Trung ương phân cấp cho địa phương để địa phương làm trong một thời gian nhất định. Lần này chúng ta sẽ tập trung nhiều vào sự phân quyền.
Phân định rõ Trung ương tập trung làm thể chế, hoạch định chính sách, quy hoạch, kế hoạch, kiểm tra, giám sát. Trong khi đó, địa phương sẽ tổ chức thực hiện tất cả vấn đề và địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm", nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ nhấn mạnh.
TS Dĩnh phân tích, ở chính quyền địa phương, cấp tỉnh sẽ tập trung thể chế cụ thể chính sách, pháp luật của Trung ương; xây dựng chính sách cụ thể của địa phương… Theo đó, chính quyền cấp tỉnh có 10 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn cơ bản.
Vị chuyên gia này lấy ví dụ: Tổ chức thi hành Hiến pháp, pháp luật ở địa phương bảo đảm tính thống nhất trong thực hiện thể chế, chính sách, pháp luật từ Trung ương đến địa phương; quyết định chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội dài hạn, trung hạn và hằng năm; quy hoạch, kế hoạch phát triển các ngành, lĩnh vực của địa phương theo quy định của pháp luật; những vấn đề liên quan đến 2 đơn vị hành chính cấp xã trở lên.
Cấp tỉnh cũng sẽ căn cứ vào chủ trương của Đảng, quyết định áp dụng thí điểm các chính sách đặc thù, đặc biệt, chưa được quy định trong pháp luật để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn sau khi đã báo cáo và được cấp có thẩm quyền cho phép thực hiện; quyết định về các vấn đề về nhân sự của cấp mình và cấp xã theo phân cấp quản lý cán bộ của cơ quan có thẩm quyền.
"Quyết định biên chế cán bộ, công chức trong các cơ quan của chính quyền địa phương các cấp theo chỉ tiêu biên chế được cấp có thẩm quyền giao; quyết định chính sách trọng dụng nhân tài, chính sách thu hút, khuyến khích đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động làm việc tại địa phương... cũng thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của cấp tỉnh", ông Nguyễn Tiến Dĩnh nói.
Chúng ta đang hướng đến xây dựng cấp xã - cấp gần dân, sát dân nhất - chuyển từ mô hình "chính quyền quản lý" sang mô hình "chính quyền phục vụ", lấy người dân là trung tâm.
TS Nguyễn Tiến Dĩnh
Trong khi đó, theo ông Dĩnh, cấp xã sẽ thực hiện toàn bộ công việc, có trách nhiệm giải quyết các vấn đề của người dân tại địa phương với 7 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn.
Một là tổ chức thi hành Hiến pháp, pháp luật và văn bản của cơ quan cấp trên ở địa bàn.
Hai là quyết định về tài chính, ngân sách của cấp mình trên địa bàn cấp xã (trừ các nội dung thuộc thẩm quyền cấp tỉnh); được ban hành văn bản quy phạm pháp luật; được hỗ trợ nguồn tài chính, ngân sách từ Trung ương và cấp tỉnh để bảo đảm cho các hoạt động công ích.
Ba là thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, phát triển nông nghiệp, phát triển cộng đồng, hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ, thúc đẩy ngành du lịch, dịch vụ.
Bốn là quản lý tài sản, cơ sở hạ tầng phục vụ người dân trên địa bàn; quản lý các cơ sở giáo dục mầm non, tiểu học, trung học cơ sở, trạm y tế, chăm sóc người cao tuổi, bảo vệ trẻ em, phúc lợi xã hội; duy trì truyền thống văn hóa ở địa phương, quản lý các cơ sở văn hóa, thể thao và giải trí.
Năm là cung ứng các dịch vụ công thiết yếu phục vụ người dân như cấp nước, xử lý nước thải, rác thải, vệ sinh môi trường, phòng chống cháy nổ trên địa bàn.
Sáu là giải quyết các thủ tục hành chính và cung ứng các dịch vụ công trực tiếp đến người dân trên địa bàn.
Và cuối cùng là thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được chính quyền địa phương cấp tỉnh phân cấp, ủy quyền.
"Phân cấp, phân quyền của chính quyền xã là rất lớn, nhiều cái được quyết, đơn cử như: Chương trình, dự án, tuyển dụng công chức, quản lý y tế, giáo dục…", ông Dĩnh nói.
TS Nguyễn Tiến Dĩnh nhìn nhận, xây dựng mô hình chính quyền hai cấp góp phần quan trọng trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả, hiệu năng quản lý Nhà nước nói chung và đơn giản hoá thủ tục hành chính nói riêng.
Mô hình chính quyền hiện đại này mang lại nhiều lợi ích cho người dân và doanh nghiệp. Đặc biệt, nó góp phần đơn giản hóa thủ tục hành chính, thúc đẩy phát triển kinh tế và nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước.
"Chúng ta đang hướng đến xây dựng cấp xã - cấp gần dân, sát dân nhất - chuyển từ mô hình "chính quyền quản lý" sang mô hình "chính quyền phục vụ", lấy người dân là trung tâm, chủ động nắm bắt, giải quyết các vấn đề phát sinh và liên quan đến cá nhân, tổ chức ngay từ cơ sở. Vậy nên chính quyền càng gần dân thì dân càng hưởng lợi", nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ nhấn mạnh.
Chọn cán bộ tiêu chuẩn cao nhất "vì công việc"
TS Trần Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, nêu một trong những lưu ý quan trọng để đảm bảo sự hoạt động của chính quyền địa phương hai cấp là xác định vị trí việc làm, biên chế của bộ máy chính quyền mới và phải đánh giá, phân loại đội ngũ cán bộ, công chức để lựa chọn, bố trí người làm việc vào bộ máy mới sau sáp nhập.
"Chính quyền cơ sở ở các xã, phường mới sẽ có vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức và cơ chế hoạt động rất khác so với xã, phường hiện nay. Điều này dẫn tới phải đánh giá, sắp xếp, bố trí lại đội ngũ cán bộ, công chức gắn với việc điều chỉnh, bổ sung, tăng cường", ông Tuấn nói.
Nguyên Thứ trưởng Nội vụ cho biết, việc đánh giá, phân loại, điều động, thuyên chuyển, bố trí nhân sự là một nội dung quản lý cán bộ công chức và được thực hiện trên cơ sở nhu cầu công tác, nhu cầu nhiệm vụ ở các cơ quan, tổ chức, kể cả chính quyền cấp cơ sở.
Vì vậy, việc bố trí, điều động, bổ sung hoặc tăng cường cán bộ công chức ở cấp tỉnh, cấp huyện (cũ) về ở các xã, phường sau sáp nhập không những là cần thiết, mà còn là nhiệm vụ bắt buộc phải làm để tăng cường năng lực trong đội ngũ công chức, bảo đảm thực hiện tốt các nhiệm vụ, quyền hạn mới ở cấp xã.
Tôi rất tâm đắc với phát biểu bế mạc của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Hội nghị Trung ương 11 vừa qua: "Phải lấy tiêu chuẩn cao nhất là vì yêu cầu công việc, sau đó mới đến các tiêu chí khác".
TS Trần Anh Tuấn
Trước lo ngại cán bộ huyện có trình độ cao hơn cán bộ xã nhưng lại được đánh giá là chưa có nhiều kinh nghiệm xử lý các vấn đề ở cơ sở, nhất là những công việc tiếp xúc trực tiếp với người dân, chưa hiểu dân bằng cán bộ xã, TS Trần Anh Tuấn nhấn mạnh, đa số cán bộ huyện đều trưởng thành từ cơ sở và mọi sự so sánh đều là khập khiễng.
Vị chuyên gia nhìn nhận, người có trình độ chưa chắc đã thành công nhưng người thành công thì thường là người có năng lực. Kinh nghiệm là rất quý vì được đúc rút từ thực tiễn và giúp ta tránh được các rủi ro, sai lầm, thất bại. Tuy nhiên, kinh nghiệm cũng chưa hẳn là tất cả.
"Tôi rất tâm đắc với phát biểu bế mạc của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Hội nghị Trung ương 11 vừa qua: "Phải lấy tiêu chuẩn cao nhất là vì yêu cầu công việc, sau đó mới đến các tiêu chí khác". Cho nên, nếu được chọn cán bộ công chức cho cấp cơ sở thì tôi sẽ chọn người có đủ năng lực để hoàn thành tốt yêu cầu công việc", ông Trần Anh Tuấn nói.
Cùng bàn luận, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Hồng Hạnh (Đoàn TP.HCM) bày tỏ đồng tình với định hướng bố trí đa số đội ngũ cán bộ công chức của cấp huyện hiện nay về cấp cơ sở, đồng thời có thể bổ sung thêm cán bộ cấp tỉnh.
"Vì vậy, cấp cơ sở, tức là cấp xã, phường hoàn toàn có thể thực hiện các nhiệm vụ mà trước đây cấp huyện đã làm và có thể phân thêm những nhiệm vụ theo hướng chuyển dần từ trên xuống. Với quy mô hành chính rộng, các thủ tục hành chính đang thực hiện ở cấp tỉnh có thể đưa về cấp cơ sở nhiều hơn", bà Hạnh nói.
Đại biểu Quốc hội Trương Xuân Cừ (Đoàn Hà Nội) cho rằng, vai trò của cấp xã sau này sẽ rất quan trọng, vừa làm chức năng của cấp xã, vừa làm chức năng của cấp huyện, trực tiếp giải quyết các công việc hằng ngày của Nhân dân. Do vậy, vấn đề đặt ra là cơ cấu lại tổ chức bộ máy cấp xã một cách khoa học, hiệu quả.
"Cùng đó là nâng cao năng lực, chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã để đáp ứng yêu cầu mới. Khi xã to thì cán bộ phải giỏi. Khi sáp nhập các xã lại với nhau sẽ có một đội ngũ cán bộ đông đảo để lựa chọn. Hiện nay nhiều cán bộ công chức cấp xã đã đạt chuẩn, với trình độ đại học trở lên", ông Cừ nói.
Cũng theo vị đại biểu Hà Nội, có thể sàng lọc, lựa chọn những cán bộ đảm bảo tiêu chuẩn, phù hợp, đáp ứng với yêu cầu để giữ lại, tiếp tục cơ cấu vào bộ máy mới. Đồng thời có cơ chế, chính sách bồi dưỡng, đào tạo để đảm bảo đạt chuẩn.
