Không Lực Một (Air Force One), chuyên cơ mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đang sử dụng hiện nay là 2 chiếc đều thuộc dòng Boeing 747-200. Mẫu máy bay 4 động cơ này được đưa vào phục vụ cách đây 35 năm, từ thời Tổng thống George H.W. Bush.
Boeing 747-200 hiện nay đã không còn được sản xuất nữa, trong khi những chiếc còn sử dụng lại cần bảo dưỡng và sửa chữa thường xuyên. Từ lâu các quan chức lưỡng đảng tại Mỹ cũng đã yêu cầu thay thế những chiếc máy bay có thời gian phục vụ hàng chục năm này và chuyển sang máy bay mới để làm chuyên cơ cho Tổng thống.
Thực tế, Mỹ đã ký hợp đồng trị giá 3,9 tỷ USD với Boeing vào năm 2018 để chế tạo 2 chiếc máy bay làm Không Lực Một, nhưng một loạt các trì hoãn đã làm chậm tiến độ, quá thời hạn giao hàng năm 2024 và thậm chí có thể kéo dài đến sau nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump.
Từ ý định mua sẵn…
Ngay từ khi ông Trump mới nhậm chức, các quan chức quân sự đã bắt đầu thảo luận về việc Mỹ có thể mua một chiếc máy bay tạm thời để ông Trump sử dụng trong khi công việc của Boeing vẫn ì ạch.
Họ đã lập danh sách tất cả các máy bay 747 đời mới có trên thị trường với bố trí kiểu máy bay thương gia, có thể nhanh chóng được cải tiến thành chuyên cơ cho tổng thống. Trên thế giới chỉ có 8 chiếc phù hợp với yêu cầu này, bao gồm một chiếc máy bay Boeing 747-8 hai tầng sang trọng mà Qatar đã cố gắng bán trong nhiều năm mà không thành công. Mẫu máy bay này được đưa ra thị trường vào năm 2011.
Qatar đã tặng cùng một chiếc cùng loại cho Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 2018 như một cử chỉ ủng hộ Tổng thống Recep Tayyip Erdogan. Ông Erdogan đã đứng về phía Qatar khi các đối thủ trong khu vực cắt đứt quan hệ ngoại giao với Doha. Chiếc 747 còn lại, Qatar muốn bán.
Tuy nhiên, vào ngày 11/5, khi Tổng thống thông báo trên mạng xã hội rằng Qatar sẽ cung cấp chiếc máy bay cho Mỹ, ông đã mô tả đó là “Một món quà, miễn phí”.
Câu chuyện về việc chính quyền ông Trump quyết định nhận một chiếc Boeing 747-8 sang trọng từ Qatar làm Không Lực Một tạm thời là kết quả của nhiều tuần phối hợp bí mật giữa Washington và Doha. Lầu Năm Góc và Văn phòng quân sự của Nhà Trắng đã vào cuộc.
Ông Steven Witkoff, Đặc phái viên về Trung Đông của Tổng thống Trump và là người quen thuộc với phía Qatar, đã liên lạc với người Doha để hỏi về chiếc máy bay Boeing 747-8.
Đến giữa tháng 2/2025, Qatar đồng ý đưa chiếc Boeing 747-8 đến Florida khi ông Trump có mặt tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago để ông có thể trực tiếp xem máy bay. Máy bay đã đến vào sáng 15/2, sau chuyến bay không dừng từ Doha đến West Palm Beach, Florida.
“Mỗi bề mặt và chi tiết trong căn phòng này đều phản ánh phong cách thiết kế xa hoa. Mức độ thủ công và kỹ thuật tinh xảo cao nhất đã được áp dụng để hoàn thiện nội thất một cách tỉ mỉ”, tài liệu quảng cáo mô tả. Tầng trên của máy bay có phòng khách và trung tâm liên lạc, trong khi phòng ngủ chính có thể “chuyển đổi thành đơn vị vận chuyển bệnh nhân y tế hoàn chỉnh với nguồn cung cấp oxy trực tiếp”.
Với loại máy bay sang trọng như thế này, rất khó tìm được khách hàng phù hợp. Các hãng hàng không lớn không mấy mặn mà với chiếc máy bay của Qatar vì nó không được thiết kế cho mục đích thương mại. Hơn nữa, dòng Boeing 747 hiện nay không còn được ưa chuộng, kể cả với các nguyên thủ.
Vào thời điểm đó, Nhà Trắng nói rằng việc ông Trump tham quan chiếc máy bay của Qatar là nhằm tạo áp lực buộc Boeing đẩy nhanh tiến độ sản xuất chuyên cơ mới cho Tổng thống. Nhưng sau khi tận mắt chứng kiến, ông Trump đã rất thích chiếc máy bay này.
… đến “món quà miễn phí”
Khi ông Trump tham quan chiếc máy bay vào ngày 15/2, các cuộc thảo luận về cách tiếp nhận phi cơ đã chuyển hướng. Từ một thương vụ mua bán giữa chính phủ với chính phủ, các cố vấn cấp cao của ông Trump bắt đầu nói đến khả năng nhận máy bay dưới hình thức hiến tặng.
Điều này khiến các quan chức Không quân ngạc nhiên. Theo các quan chức Lầu Năm Góc, Không quân chưa từng đề xuất phương án nhận máy bay như một món quà.
Một quan chức cấp cao trong chính quyền nói với The New York Times rằng Qatar là bên nêu ra phương án hiến tặng, hoặc ít nhất các quan chức Qatar tỏ ra “đồng thuận” với ý tưởng chuyển giao giữa chính phủ với chính phủ mà không thu phí khi vấn đề được đặt ra. Một quan chức khác cho biết ông Steven Witkoff, đặc phái viên của ông Trump ở Trung Đông, từ đầu đã tin rằng đây sẽ là một món quà tặng.
Một quan chức khác nữa nói rằng chính các quan chức Qatar là bên chủ động đề xuất phương án tặng quà, nhưng phía Qatar đã từ chối bình luận về thông tin này.
Tuy nhiên, theo một nguồn tin am hiểu về các cuộc thảo luận ở Qatar, các quan chức nước này lại có một câu chuyện khác. Họ sẵn sàng điều đưa chiếc máy bay đến Florida để ông Trump trực tiếp tham quan, nhưng kỳ vọng là nó sẽ được bán cho Mỹ, chứ không phải tặng không.
Điều rõ ràng là quan hệ giữa Mỹ và Qatar đã rất gần gũi từ lâu, chủ yếu là nhờ vào căn cứ quân sự rộng lớn của Mỹ tại Qatar. Mối quan hệ này cũng kéo theo những khoản chi tiêu khổng lồ từ cả hai phía, với việc Qatar chi hơn 8 tỷ USD để xây dựng căn cứ Al Udeid cho Mỹ từ năm 2003. Đổi lại Qatar được hưởng lợi từ sự bảo vệ của Mỹ trước các đối thủ trong khu vực, đặc biệt là Saudi Arabia.
Trong một phát biểu ngày 12/2, ông Trump nói rằng, việc Qatar tặng chiếc máy bay cho ông “là một cử chỉ thiện chí”.
“Chúng tôi đã bảo vệ Qatar và các nước láng giềng của họ như Saudi Arabia và UAE trong nhiều năm. Nếu không có Mỹ, có thể họ đã không còn tồn tại”, ông nói thêm.
Làn sóng phản đối và những thách thức thực tế
Những thông tin ban đầu rằng Qatar sẽ tặng chiếc máy bay đã gây ra làn sóng phản đối. Đây sẽ là một trong những món quà lớn nhất từng được một chính phủ nước ngoài trao cho chính phủ Mỹ, lại nhằm phục vụ cho một cá nhân cụ thể, mà không có kế hoạch trình Quốc hội phê duyệt. Điều này đi ngược lại thông lệ đối với các khoản viện trợ hoặc tài sản quốc gia có giá trị lớn, đặc biệt khi mục đích sử dụng liên quan trực tiếp đến Tổng thống đương nhiệm.
Các nhà lập pháp đảng Dân chủ và các nhóm vì lợi ích công cộng đã lên án về các vấn đề đạo đức mà kế hoạch này có thể đặt ra. Trong khi đó, ông Trump khẳng định rằng món quà này không phải là quà tặng cá nhân dành cho ông, mà là cho Bộ Quốc phòng và chiếc máy bay sẽ được chuyển cho thư viện tổng thống của ông sau khi ông rời nhiệm sở vì ông sẽ không dùng nó làm máy bay riêng.
Cho dù các điều kiện chuyển nhượng được hoàn tất, các quan chức và cựu quan chức Bộ Quốc phòng đã cảnh báo rằng việc chuẩn bị chiếc máy bay của Qatar để sử dụng cho ông Trump sẽ không phải là một công việc dễ dàng. Boeing đã mất 5 năm để chuyển đổi các máy bay 747 mà Lầu Năm Góc đã mua thành những chiếc Không Lực Một, với các nâng cấp bao gồm khả năng liên lạc, hệ thống phòng thủ tên lửa và các biện pháp bảo vệ máy bay khỏi xung điện từ có thể xảy ra do bom hạt nhân. Với tiến độ hiện tại, ngay cả chiếc máy bay được tặng miễn phí cũng khó lòng cất cánh trước năm 2027, khi ông Trump có thể đã rời Nhà Trắng một lần nữa.
Để máy bay đạt chuẩn Không Lực Một thực sự cần rất nhiều công việc, bao gồm việc loại bỏ các thiết bị nghe lén tiềm tàng, lắp đặt hệ thống liên lạc tiên tiến và các thiết bị chuyên biệt để bảo vệ máy bay khỏi tên lửa hoặc các mối đe dọa khác. Ngay cả khi chiếc máy bay được tặng, chi phí nâng cấp đó sẽ cực kỳ tốn kém, ít nhất là 1 tỷ USD.
Chi phí vận hành và bảo dưỡng một chiếc máy bay như vậy là rất lớn. Chính phủ Mỹ sẽ phải đối mặt với một khoản chi phí khổng lồ để duy trì chiếc máy bay này trong nhiều năm, và việc không có sự phê duyệt từ Quốc hội cũng khiến vấn đề này trở nên nhạy cảm hơn.
