Đề xuất này được TAND tối cao thể hiện trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân vừa được trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9, sáng 8/5.
Thành lập TAND khu vực khi kết thúc hoạt động cấp huyện
Trình bày tờ trình, Chánh án TAND tối cao Lê Minh Trí cho biết, dự thảo luật đã sửa đổi, bổ sung các quy định về tổ chức hệ thống Tòa án theo hướng kết thúc hoạt động của TAND cấp cao và TAND cấp huyện; thành lập TAND khu vực; chuyển các TAND sơ thẩm chuyên biệt thành các Tòa chuyên trách trong TAND khu vực.
Theo đó, mô hình tổ chức hệ thống Tòa án gồm: TAND tối cao; TAND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; TAND khu vực.
Trên cơ sở mô hình tổ chức hệ thống tòa án 3 cấp, dự thảo luật sửa đổi, bổ sung các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của các tòa án.
Trong đó, cơ cấu lại các TAND huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc Trung ương thành TAND khu vực. TAND khu vực có các Tòa chuyên trách gồm: Tòa Hình sự, Tòa Dân sự, Tòa Hành chính, Tòa Kinh tế, Tòa Gia đình và người chưa thành niên.
Dự thảo cũng bổ sung quy định tại một số TAND khu vực có Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ, phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của các Tòa chuyên trách này do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định.
Chánh án Lê Minh Trí cho biết, TAND tối cao dự kiến tổ chức 3 Tòa Phá sản tại 3 TAND khu vực ở Hà Nội, Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh; tổ chức 2 Tòa Sở hữu trí tuệ tại 2 TAND khu vực ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Việc quy định các Tòa chuyên trách về Phá sản, Sở hữu trí tuệ nêu trên không làm phát sinh đầu mối, không làm tăng biên chế và trụ sở làm việc.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, dự thảo luật đã bám sát các nghị quyết, kết luận của Đảng về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của TAND.
Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra lưu ý, dự kiến số lượng vụ việc giám đốc thẩm, tái thẩm thuộc thẩm quyền giải quyết của TANDTC trong thời gian tới là khá lớn. Cùng với giải pháp về nâng cao chất lượng xét xử sơ thẩm, phúc thẩm, tăng cường năng lực cho cán bộ, Thẩm phán, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong công tác Tòa án, cơ quan này đề nghị TAND tối cao tiếp tục tổng kết thực tiễn kỹ lưỡng, nghiên cứu để kiến nghị Quốc hội xem xét, quyết định vào thời điểm thích hợp việc sửa đổi một số quy định của các luật tố tụng liên quan đến giám đốc thẩm, nhất là điều kiện nộp đơn đề nghị giám đốc thẩm, căn cứ kháng nghị, tránh việc lạm dụng thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm để khiếu nại tràn lan, không có điểm dừng, dồn việc lên TAND tối cao.
Về đề xuất tổ chức 3 Tòa Phá sản tại 3 TAND khu vực, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội nhận thấy, thực tiễn cho thấy, tranh chấp về sở hữu trí tuệ và giải quyết phá sản là các loại việc khó, phức tạp; người tiến hành tố tụng phải có kiến thức chuyên sâu về lĩnh vực này và lĩnh vực có liên quan. Việc thành lập các Tòa chuyên trách nêu trên tại một số TAND khu vực đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và hội nhập quốc tế về tư pháp.
Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo làm rõ tiêu chí, điều kiện thành lập Tòa Phá sản, Tòa Sở hữu trí tuệ; có ý kiến tán thành nhưng băn khoăn về nguồn nhân lực có trình độ cao, chuyên sâu bố trí tại các Tòa chuyên trách này.
Đề nghị tăng Thẩm phán TAND tối cao
Cơ quan trình đề nghị tăng số lượng Thẩm phán TAND tối cao từ 13 đến 17 người lên thành từ 23 đến 27 người để bảo đảm đủ nguồn nhân lực giải quyết kịp thời, chất lượng đối với khối lượng công việc giám đốc thẩm, tái thẩm tăng thêm từ TAND cấp cao chuyển về để đáp ứng chỉ tiêu, yêu cầu của Quốc hội.
Liên quan nội dung này, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội cơ bản tán thành đề xuất trên. Việc đề nghị tăng số lượng Thẩm phán TAND tối cao để có đủ nhân sự tham gia xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm là cần thiết, bảo đảm xét xử đúng hạn và chất lượng xét xử.
Bên cạnh đó, có ý kiến cho rằng về lâu dài cần tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện tổng thể các quy trình tố tụng, từ giai đoạn sơ thẩm, phúc thẩm đến giám đốc thẩm để các vụ việc cơ bản được giải quyết dứt điểm tại Tòa án cấp dưới; TAND tối cao chỉ giải quyết một số vụ việc có tính chất điển hình, làm khuôn mẫu trong việc hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật và lựa chọn làm án lệ.
